การศึกษาปัญหาและเสนอแนะวิธีการจัดเก็บและจัดแสดงผลงานภาพพิมพ์ : กรณีศึกษาผลงานของศาสตราจารย์ปรีชา เถาทอง ณ ศูนย์ศิลป์แสงเงา

Abstract

งานวิจัยนี้เน้นการศึกษาปัญหาที่เกิดจากสภาพแวดล้อม ในการจัดเก็บและการจัดแสดงผลงานภาพพิมพ์ของศาสตราจารย์ปรีชา เถาทอง ซึ่งจัดแสดงในศูนย์ศิลป์แสงเงา ภาพพิมพ์ ส่วนใหญ่เกิดการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพและชีวภาพระหว่างการจัดเก็บและจัดแสดงเป็นระยะเวลายาวนาน การศึกษาวิเคราะห์หาสาเหตุของการเสื่อมสภาพเป็นขั้นตอนที่จำเป็นในการพยายามหาแนวทางเพื่อลดอัตราการเสื่อมสภาพของภาพพิมพ์เหล่านั้น ผู้วิจัยได้สังเกตและบันทึกสภาพแวดล้อม เช่น อุณหภูมิ ความชื้นสัมพัทธ์ การระบายอากาศ ความเข้มของแสงสว่าง รังสีอัตราไวโอเลตและอื่นๆ พบว่าห้องจัดเก็บและจัดแสดงผลงานภาพพิมพ์ทุกห้อง มีอุณหภูมิและความชื้นสัมพันธ์ค่อนข้างสูงตลอดเวลา นอกจากนี้ยังพบว่าความเข้มของแสงสว่างและปริมาณรังสีอัลตราไวโอเลตสูงเกินค่าที่เหมาะสมสำหรับการจัดเก็บและจัดแสดง สภาพแวดล้อมดังกล่าวร่วมกันส่งผลกระทบต่อภาพพิมพ์ ทำให้ภาพพิมพ์และวัสดุที่ใช้ในการเข้ากรอบมีราสีขาวเกิดขึ้น รวมทั้งบนกระจกและหน้าต่าง เมื่อนำราดังกล่าวไปตรวจสอบด้วยกล้องจุลทรรศน์อิเลคตรอนแบบลำแสงกราด Scanning Electron Microscope พบราที่ไม่ต้องการความชื้นสูงในการเจริญและการดำรงชีวิต ในขณะเดียวกันพบจุดสีน้ำตาลบนภาพพิมพ์และวัสดุที่ใช้ในการเข้ากรอบ ทั้งนี้ผู้วิจัยได้ทำการทดลองวิธีการขจัดจุดสีน้ำตาลโดยใช้น้ำยาฟอกสีและสังเกตการณ์เปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับกระดาษ ดังนั้น ศูนย์ศิลป์แสงเงา ควรปรับความชื้นสัมพัทธ์ให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสมสำหรับการจัดเก็บและจัดแสดงและเพิ่มการระบายอากาศ เพื่อลดความเสี่ยงในการเกิดราบนผลงานภาพพิมพ์

This paper describes the summary of the results of the research project on environmental problems in storage and exhibition of professor Preecha Thaothong’s prints housed in Arts Shadows Centre. Most prints have been damaged by various causes during long period of exhibition and storage. A correct diagnosis of the causes and extent of deterioration is essential in order to minimize the rate of deterioration. The author has observed and recorded the environmental conditions such as temperature, relative humidity, ventilation, light intensity, ultraviolet radiation etc. It was found that all the exhibition rooms is in the condition of poor ventilation. The relative temperature and humidity were rather high during rainy seasom and winter. Air conditioning system has been installed only in three exhibition rooms and operated once in a while. Measurements of light intensity and ultraviolet radiation revealed that most prints were in high risk of deterioration due to high level of visible and ultraviolet radiation. The combination of such conditions accelerated the growth of certain fungi on prints, mats, backing boards, and window panes. Scanning electron micrographs revealed the presence of xerophilic fungi commonly found in poor ventilated buildings. Brown spots or foxing have occurred on most prints. Microscopic examination of the brown spots using several bleaching agents. It is, therefore, highly recommended to reduce the relative humidity and increase the ventilation in order to minimize the fungal growth.