การศึกษาการแพร่กระจายของการบริโภคเครื่องถ้วยสังคโลกบริเวณภาคกลางของประเทศไทยในช่วงพุทธศตวรรษที่ 18-22

Abstract

การศึกษาเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาลักษณะการบริโภคเครื่องถ้วยสังคโลกที่แพร่กระจาย บริเวณภาคกลางของประเทศไทยในช่วงพุทธศตวรรษที่ 18-22 โดยทำการวิเคราะห์หลักฐานทางโบราณคดีและเพื่อศึกษาบริบทที่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงลักษณะการบริโภคของเครื่องถ้วยสังคโลกบริเวณภาคกลางของประเทศไทย ผลการศึกษาพบว่าการแพร่กระจายของเครื่องถ้วยสังคโลกประกอบด้วยลักษณะประโยชน์ใช้สอยต่างกัน 2 อย่าง ได้แก่ (1) เครื่องถ้วยสังคโลกเป็นสินค้าธรรมดา (2) เครื่องถ้วยสังคโลกเป็นภาชนะกักเก็บสินค้า เมื่อมองเห็นประวัติเปลี่ยนแปลงลักษณะการแพร่กระจายของการบริโภคเครื่องถ้วยสังคโลก เป็นสินค้าธรรมดาบริเวณภาคกลางของประเทศไทย สรุปได้ว่าปัจจัยที่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงส่วนใหญ่ เกิดจากเคลื่อนไหวจากภายนอก ได้แก่ เครื่องถ้วยจีนที่ถูกค้าขายในตลาดเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ส่วนเมื่อสังเกตประวัติเปลี่ยนแปลงลักษณะการแพร่กระจายของการบริโภคเครื่องถ้วยสังคโลกเป็นภาชนะกักเก็บสินค้าเหล่านี้ ปัจจัยสำคัญที่ก่อให้เกิดเปลี่ยนแปลง คือ ทั้งความต้องการต่อสินค้าที่ถูกบรรจุภายในเครื่องถ้วยสังคโลก ดังนั้น ถึงแม้ว่ายังไม่เกิดความต้องการต่อเครื่องถ้วยสังคโลกเป็นสินค้าธรรมดาตามบ้านเมืองต่าง ๆ บริเวณภาคกลางตอนล่างของประเทศไทยในช่วงก่อนการส่งออก แต่ในสถานการณ์ที่ได้มีความสัมพันธ์ทางการค้าขายระหว่างบริเวณภาคกลางตอนล่างกับภาคกลางตอนบนของประเทศไทย เครื่องถ้วยสังคโลกเป็นภาชนะกักเก็บสินค้า คงจะมีโอกาสที่ได้ถูกขนส่งแพร่เข้ามาบ้านเมืองบริเวณนี้ ส่วนแม้แต่ในช่วงสมัยที่ขยายตัวขอบเขตของเครื่องถ้วยสังคโลกเป็นสินค้าธรรมดาที่แพร่กระจาย แต่ขอบเขตของเครื่องถ้วยสังคโลกเป็นภาชนะกักเก็บสินค้าที่แพร่กระจายกลับถดถอย เนื่องจากว่าสินค้าชนิดต่าง ๆ ถูกขนส่งเข้ามาจากภูมิภาคอื่น โดยบรรจุภายในภาชนะดินเผาประเภทไหที่ผลิตจากแหล่งเตาภายนอก

The objective of the study is to explain the movement of distribution and consumption of Sangkhalok ceramics in Central Thailand during the 13th to the 16th century. The Sangkhalok ceramics, defined as products from kiln sites in Si Satchanalai and Muang Sukhothai, Sukhothai Province, lower north of Thailand, were discovered from several archaeological sites in Central Thailand. These finds were systemically collected, classified and analyzed by means of archaeological method. Archaeological data from other sites, such as Sangkhalok ceramics from sunken ships, and historical documents concerning the movement are discussed. These findings obtained. Two different kinds of utilization of Sangkhalok ceramic : that is, as a container and a commodity, had been distributed and consumed in different manners from place to place and from time to time. Before the full-scale export of Sangkhalok wares in the 15th century, main production of Sangkhalok ceramic was a large unglazed stoneware jar used as a container (including a burial jar/reliquary). These jars were locally made and were transported from several kilns to all regions. The presence of these jars indicates the prevalent consumption of local people in Thailand ; they were not for export outside the country. However, some of them were also found at some places near the Gulf of Thailand by the early 14th century. This phenomenon may be open to interpretation. Regarding Sangkhalok ware as a commodity, it is evident that in the early 15th century onward glazed wares from Si Satchanalai kilns were rapidly developed ; i.e. high quality celadon was widely produced during the mid – 15th century, and increased in number and became the major product to be exported and played a prominent part in the Southeast Asian market. Production of Sangkhalok large jars was reduced due to the fact that people in the central Thailand preferred to consume large jars as container from other sources. This is exemplified by the increasing of consumption of Mae Nam Noi large jars and the decreasing of Sangkhalok large jars as appeared at Chan Palace site in Phitsanulok during the period of being satellite of Ayutthaya kingdom in the mid-15th century. The return of Chinese blue-and-white wares in the Southeast Asian Market in the late 15th century, which is exemplified by the Chinese wares found predominantly in several sunken ships, caused the decline of the consumption of Sangkhalok ceramics in the Southeast Asian market. Though the Chinese blud-and-white wares replaced Sangkhalok ceramics in this respect and became preferable items to people in the capital, Ayutthaya, in the late 15th to the early 16th century, Sangkhalok ceramics were still mainly consumed by people in Phitsanulok. Finally, the Chinese blue-and-white wares became the dominant ceramic in Phitsanulok’s market from the mid-to late 16th century.